Hầu hết trong chúng ta khi sử dụng nhà ở đều tự thiết kế hệ thống chiếu sáng, cho đến thời gian gần đây mới có những kiến trúc sư hỗ trợ chúng ta việc này. Nhưng bạn đã bao giờ để ý đến tính hiệu quả của hệ thống chiếu sáng nhà mình, đã đáp ứng đủ tiêu chuẩn ánh sáng đồng thời chi phí của hệ thống?

Tiêu chuẩn ánh sáng trong nhà ở

Chào các bạn.

Hôm nay mình giới thiệu đến các bạn bài viết về tiêu chuẩn ánh sáng trong nhà ở. Hầu hết trong chúng ta khi sử dụng nhà ở đều tự thiết kế hệ thống chiếu sáng, cho đến thời gian gần đây mới có những kiến trúc sư hỗ trợ chúng ta việc này. Nhưng bạn đã bao giờ để ý đến tính hiệu quả của hệ thống chiếu sáng nhà mình, đã đáp ứng đủ tiêu chuẩn ánh sáng đồng thời chi phí của hệ thống? Do không phải là kiến trúc sư, nhưng có thời gian tìm hiểu về lĩnh vực này, mình chia sẻ cho các bạn một số kiến thức.

1. Tiêu chuẩn ánh sáng

Không phải hệ thống chiếu sáng nào cũng đạt chuẩn. Vậy tiêu chuẩn ánh sáng là gì, ở đâu ra? Xin thưa, về hệ thống chiếu sáng cho nhà ở, để đáp ứng đủ nhu cầu về đời sống, sinh hoạt, sự an toàn, tiết kiệm và tốt cho sức khỏe, Bộ Xây dựng và Bộ Y tế đã đề ra quy chuẩn như sau:

STT	Không gian chức năng	Yêu cầu
		Độ rọi (lux)	Độ đồng đều	Chỉ số hoàn màu	Mật độ công suất (W/m2)	Giới hạn hệ số chói lóa
1	Phòng khách	≥300	0.7	≥80	≤13	19
2	Phòng ngủ	≥100		≥80	≤8
3	Phòng bếp, phòng ăn	≥500		≥80	≤13	22
4	Hành lang, cầu thang, ban công	≥100	0.5		≤7
5	Tầng hầm (khu vực đỗ xe)	≥75

Theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 09:2013/BXD

Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 7114-1:2008

Quy chuẩn xây dựng Việt Nam QCXDVN 05:2008/BXD

Quyết định của Bộ Y tế QĐ/BYT 3733/2002

Các quy chuẩn này có mục tiêu:

- Đáp ứng đủ điều kiện ánh sáng trong sinh hoạt, làm việc. Không có hiện tượng thiếu sáng, nhấp nháy sáng, không gây chói lóa.

- Đáp ứng tiêu chuẩn về mật độ công suất, sử dụng năng lượng hiệu quả.

- Lựa chọn nhiệt độ màu ánh sáng phù hợp: 2700K (ánh sáng vàng), 5500K (áng sáng vàng nhạt), 6500K (ánh sáng trắng).

Trong đó ý nghĩa các đơn vị tính quan trọng:

- Độ rọi (lux): là mật độ năng lượng ánh sáng tính trên diện tích 1m2.

- Chỉ số hoàn màu: là chỉ số độ trung thực của màu sắc các vật thể khi nhìn vào (ở điều kiện ánh sáng đầy đủ ngoài trời vào ban ngày, chỉ số hoàn màu là 100 vì màu sắc vật thể trung thực nhất; vào ban đêm sử dụng ánh sáng đèn, màu sắc vật thể bị thay đổi ít hay nhiều do nguồn sáng).

- Mật độ công suất (W/m2): sử dụng để đáp ứng tiêu chuẩn về sử dụng năng lượng hiệu quả. Sử dụng công suất quá nhiều sẽ gây tốn điện, lãng phí tài nguyên quốc gia.

- Hệ số chói lóa: độ chói khi ánh sáng phản chiếu vào mắt, quá cao có thể gây hại cho mắt.

 2. Thiết kế hệ thống chiếu sáng hiệu quả

a. Đánh giá hệ thống chiếu sáng hiện tại

Từ quy chuẩn trên, bạn hãy thử đánh giá xem ngôi nhà bạn đã đáp ứng đủ tiêu chuẩn chiếu sáng chưa nhé.

Giả sử phòng khách bạn rộng 20m2, hiện đang sử dụng 1 bóng đèn Neon (đèn Tuýp) loại 1.2m có công suất 36W.

- Như vậy, quang thông (năng lượng ánh sáng tỏa ra) cần thiết của phòng:

20m2 x 300lux = 6000 lumen

- Mật độ công suất:

36W / 20m2 = 1.8W/m2

Trong tài liệu kỹ thuật, mỗi bóng đèn Neon kích thước dài 1.2m, công suất 36W có quang thông 2750 lumen, nhiệt độ màu 6500K (ánh sáng trắng), chỉ số hoàn màu 80 (thông số bóng đèn Tuyp của Rạng Đông).

Như vậy, 1 bóng đèn tuýp như bạn đang sử dụng đáp ứng đủ điều kiện chỉ số hoàn màu, mật độ công suất, nhưng độ rọi thì chỉ đáp ứng được 50% yêu cầu.

b. Thiết kế hệ thống chiếu sáng mới

Để đáp ứng đủ độ rọi của phòng khách 20m2 như trên, chúng ta sẽ cần 3 bóng Tuýp loại 1.2m. Khi đó:

- Quang thông:

2750lumen x 3 bóng = 8250lumen (Lớn hơn so với yêu cầu là 6000lumen => đạt)

- Mật độ công suất:

36W x 3 bóng / 20m2 = 5.4W/m2 (Nhỏ hơn so với yêu cầu là 13 => đạt)

Chỉ số hoàn màu: 80 (đạt).

Như vậy, muốn đáp ứng đủ tiêu chuẩn, bạn cần tăng số bóng để chiếu sáng. Nhưng như vậy đã hiệu quả chưa? Tăng số bóng đồng nghĩa với tăng công suất. Mình xin giới thiệu một giải pháp khác hiệu quả hơn: hệ thống chiếu sáng với đèn LED tiết kiệm điện.

c. Giải pháp chiếu sáng hiệu quả

Theo tài liệu kỹ thuật, thông số của đèn LED: đèn LED 3W âm trần có quang thông 390lumen, nhiệt độ màu 2700K hoặc 6500K (tùy chọn được), chỉ số hoàn màu 85 (thông số của đèn LED sử dụng Chip LED chuẩn Mỹ và Châu Âu).

Với phòng khách yêu cầu quang thông 6000lumen, số bóng đèn LED cần dùng:

6000lumen / 390 lumen = 15 đèn

Tổng công suất điện tiêu thụ:

15 đèn x 3W = 45W

Mật độ công suất:

45W / 20m2 = 2.25 W/m2

Như vậy, với 15 bóng đèn LED loại 3W chúng ta sẽ đạt tiêu chuẩn ánh sáng, tiêu chuẩn mật độ công suất và chỉ số hoàn màu. Ngoài ra, 15 bóng này được bố trí đều trên diện tích nhà, nên mật độ ánh sáng trung bình đạt hiệu quả cao (0.8).

Một ngôi nhà hoàn toàn sử dụng đèn LED tiết kiệm điện

Đến đây, bạn đặt ra câu hỏi, nếu chỉ lợi ích về công suất như thế, có cần thay đổi hệ thống chiếu sáng hiện tại không? Vậy, để mình đưa cho bạn so sánh hệ thống điện chiếu sáng  sử dụng đèn LED và hai loại đèn truyền thống nhé:

	Đèn LED	Đèn compact/Tuýp	Đèn sợi đốt
Nguyên lý phát sáng	Dòng điện đi qua lớp bán dẫn P-N	Phát xạ dòng electron  vào lớp huỳnh quang và hơi thủy ngân kích thích lớp huỳnh quang phát sáng	Dây tóc nóng đỏ đến mức phát sáng
Quang năng	130Lumen/W	75Lumen/W	16Lumen/W
Tuổi thọ	>30000h	7000h	1000h
Nháy gây hại mắt	Không	100 lần/s	Không
Độ hoàn màu	>84	80	>95
Nhiệt độ hoạt động	<1000C	18-250C	~
Tia cực tím	Không	Có	Có
Phát nhiệt	Hầu như không	Ít	Rất nhiều
Thời gian trễ	Không	Có (bao lâu tùy công suất)	Không
Bị ảnh hưởng bởi bật tắt nhiều lần	Không	Có	Không
Độ nguy hiểm	- Thiết kế nhôm – nhựa, khó vỡ	- Thủy tinh dễ vỡ, có hơi thủy ngân độc, mảnh vỡ gây nguy hiểm	- Thủy tinh dễ vỡ, mảnh vỡ gây nguy hiểm

Như vậy, so với các loại đèn khác, thì hệ thống chiếu sáng đèn LED ưu điểm hơn rất nhiều: hiệu suất chiếu sáng gấp đôi đèn tuýp, tuổi thọ gấp 1-4 lần cho thời gian sử dụng đến 10 năm, độ hoàn màu cao, tỏa ít nhiệt hơn, không phát tia cực tím gây ung thư da, không bị trễ khi bật đèn như đèn tuýp, bật tắt nhiều lần không bị ảnh hưởng (đèn tuýp hoặc compact khi bật tắt nhiều lần rất chóng hỏng vì nguyên lý hoạt động của nó), an toàn hơn khi sử dụng. Ngoài ra, bạn có thấy hệ thống chiếu sáng sử dụng đèn LED trông thẩm mỹ, sang trọng hơn không?

3. Kết luận

Để đáp ứng đủ tiêu chuẩn ánh sáng trong nhà ở, chúng ta cần đáp ứng đủ các thông số kỹ thuật tiêu chuẩn theo Bộ Xây dựng và Bộ Y tế đề ra để đạt hiệu quả cao về ánh sáng, công suất và có sức khỏe tốt nhất. Nhưng ngoài đáp ứng đủ tiêu chuẩn đó, chúng ta cũng nên tối ưu hệ thống chiếu sáng để có hiệu quả sử dụng tốt nhất, tiết kiệm chi phí nhất có thể. Hiện tại trên thế giới, giải pháp sử dụng đèn LED tiết kiệm điện để chiếu sáng là giải pháp tối ưu. Không phải ngẫu nhiên mà hai tác giả phát minh ra đèn LED đạt giải Nobel vì lợi ích mà nó mang lại. Còn chờ gì nữa, sao bạn không sử dụng giải pháp này vì những ưu điểm mà nó mang lại cho sức khỏe, tiền bạc của bạn nhỉ?